seferhankocyigit - FEN VE TEKNOLOJİ

ELEKTRİKLENME

Elektriklenme bir sistemin elektrik kullanarak çalışması için yapılan modifikasyondur.

ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ

Dokunma ile elektriklenme
Elektrikle yüklü bir cisim yüksüz bir cisme dokundurulduğu zaman , o cismi kendi cinsinden elektrik yükler. Örneğin, nötr bir cisme (+) yüklü bir cisim dokundurulursa son yük durumunda her ikisi de (+) yüklenir. Yük miktarları eşitse son durumda her ikisi de nötr olur. Eğer (-) miktarı fazlaysa son durumda her ikisi de (-), (+) miktarı fazlaysa son durumda her ikisi de (+) yüklü olur.

Sürtünme ile elektriklenme
Bu kısımda sürtünen cisimler arasında elektron geçişi olur ve elektron kaybeden (+), kazanan (-) yükle yüklenir. Örneğin, yün kumaş ile ebonit (plastik) çubuk birbirine sürtüldüğünde yün kumaş pozitif, ebonit çubuk negatif yükle yüklenir. Aynı şekilde, ipek kumaş ile cam çubuk birbirine sürtüldüğünde ipek kumaş negatif, cam çubuk pozitif yükle yüklenir. Bunun nedeni ipek kumaş ile ebonit çubuğun elektron almaya, yün kumaş ile cam çubuğun elektron vermeye yatkın olmasıdır. Ayrıca, kazağımızı çıkartırken saçımız ile kazağımız arasında sürtünme gerçekleşir ve saçlarımız havaya kalkar.

Etki ile elektriklenme
Nötr (Yüksüz) bir cisme (-) veya (+) yüklü bir cisim yaklaştırıldığında nötr cismin yük düzeni bozlularak söz gelimi yaklaştırılan cisim (-) yükle yüklü ise nötr cismin yaklaştırılan cisme yakın olan kısmı (+) uzak olan kısmı (-) yüklenir. Bu elektriklenme şekli geçicidir zira elektriklenmeye sebep olan yüklü cisim uzaklaştırıldığında nötr cisim eski durumuna geri döner.

Elektroskop

Bir cismin elektrikle yüklü olup olmadığını,elektrikle yüklü ise cismin hangi cins elektrik yükü ile yüklü olduğunu anlamaya yarayan basit elektrik aletidir. Elektroskopun yapısında;bir ucunda altın veya alüminyumdan yapılı İki yaprak ve diğer ucunda ise metal bir küre ve metal bir çubuk vardır. Bu sistem yaprakları görebilmek ve onları hava esintisinden korumak için bir muhafaza içerisine yerleştirilmiştir.Elektroskop yüksüz olduğu vakit yaprakları kapalıdır. Yüklendiği zaman yapraklar aynı elektrik yükü ile yükleneceğinden birbirini iterek açılırlar.Yaprakları(-) yükle yüklenmiş elektroskopa,(+) yüklü cam çubuk dokundurulduğunda yapraklar kapanır. Eğer elektroskop (-) yük ile yüklenmiş ise,bu (-) yüklü elektroskopun baş topuzuna (+) yüklü cam çubukla dokunacak olursak yapraklar kapanır.Çünkü zıt elektrik yükleri birbirini çekeceğinden yaprakları kapatır.

ELEKTRİK AKIMI NEDİR?

Elektrik akımı :Bir iletken içinde elektronların sürekli olarak akışına elektrik akımı denir.

Elektronların iletken içindeki hareketine elektrik akımı denir. Bir iletkenden birim zamanda (t) geçen yük miktarına (q),elektrik akım şiddeti ( I ) denir.

- Elektrik akımı, üretecin ( + ) ucundan çıkıp ( - ) ucuna girecek şekilde oluşur.

- Elektron akımı, üretecin ( - ) ucundan çıkıp ( + ) ucuna girecek şekilde olur.

B. ELEKTRİK DEVRE ELEMANLARI

1. Üreteç

Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çevirerek devreye elektrik akımı veren elemanlara pil veya akümülatör denir. Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren cihazlara jeneratör denir.

Bir üretecin uçları arasındaki potansiyel farka elektromotor kuvvet (emk, V) denir.

2. Direnç

Elektrik akımının geçmesine zorluk gösteren yani elektrik enerjisinin harcandığı elemana direnç denir. Bunlar lamba, ütü, elektrik ocağı vb. cihazlar olabilir. Direncin birimi ohm (W) dur.

3. Ayarlı Direnç (Reosta)

Devredeki akım şiddetini ayarlamak için kullanılan değişken dirençlere reostadenir.

4. Ampermetre

Elektrik akım şiddetini gösteren ölçü aletine ampermetre denir. Ampermetreler devreye daima seri bağlanır. Akım birimi amperdir.

5. Voltmetre

Elektrik devrelerinde potansiyel farkı (gerilim) gösteren ölçü aletine voltmetre denir. Voltmetre gerilimi ölçülecek elemana daima paralel bağlanır. Potansiyel fark (gerilim) birimi volttur.

Diğer devre elemanları : Topraklama, sigorta

C. OHM KANUNU

Bir iletkenin uçlarındaki potansiyel fark (gerilim) ile iletkenin içinden geçen akım arasında sabit bir oran vardır. Bu oranailetkenin direnci denir.

-Bir iletkenin direnci; öz direnci ve boyu ile doğru orantılı, kesit alanı ile ters orantılıdır.

Özdirenç : Birim uzunluk ve birim kesitteki iletkenin direncine denir. İletkenin cinsine bağlıdır ve ayırt edici bir özelliktir.

Kısa Devre : Elektrik akımının devresini direncin olmadığı yoldan tamamlamasına denir. Direnç üzerinden akım geçmez.

Pilin Çalışması Bir kuru pilin iç ve dış yapısı ile pilin içinde oluşan elektron hareketliliğini aşağıda gözlemleyebilirsiniz.

elektrik akım sesli anlatım

SERİ VE PARALEL BAĞLAMA

Elektrik yüklerinin üretecin bir kutbundan çıkarak diğer kutba gitmesi için oluşturulan düzeneğe elektrik devresi denir.
a) Bir Elektrik Devresinde Devre Elemanları
İletken teller , üreteç , lamba , direnç , reosta , anahtar ,ampermetre , voltmetre , elektrik tüketiciler , sigorta , transformatör , kondansatörler , diod , transistör , devre elemanlarından bazılarıdır.
Üreteç : Elektrik devresinde potansiyel farkı oluşturarak yük geçişini sağlayan elemanlardır.

Şeklinde gösterilir.

Anahtar : İstenildiğinde akım geçişini sağlayan veya kesen elemanlardır.

Şeklinde gösterilir.

Direnç : Elektrik devresinde akımın geçişine karşı koyan elemanlardır.

Şeklinde gösterilir

Reosta : Elektrik akımının şiddetini değiştirmek için kullanılır.

Şekillerinden biriyle gösterilir.

Elektrik Tüketiciler ( Almaç ) : Elektrik enerjisini değişik enerjilere dönüştürür.
AmpermetreS. AKÇAY : Akım şiddetini ölçer. Devreye seri bağlanır.

Şeklinde gösterilir

VoltmetreS. AKÇAY : Potansiyel Farkını ölçer devreye paralel bağlanır.

Şeklinde gösterilir

b) Potansiyel Farkının ölçülmesi
iki nokta arasındaki potansiyel farkı ( gerilim ) voltmetre ile ölçülür. Potansiyel farkı V ile gösterilir. Birimi Volt tur.
NOT: Seri bir devrede bütün noktalardaki akım şiddetleri eşittir. Paralel devrede bütün kollardaki potansiyel farkları eşittir.
c ) Direnç ve Ölçülmesi
Elektrik devrelerinde akımın geçişini zorlaştıran etkiye direnç denir. Direnç R ile gösterilir. Birimi Ohm () dir. Direnç Ohmmetre ile de ölçülebilir.

Akım , Potansiyel Farkı ve Direnç Arasındaki Bağıntı ( OHM Kanunu )
Bir iletkenin potansiyel farkını akım şiddetine oranı sabittir. Bu sabit oran dirence eşittir. Potansiyel farkını akım şiddetine oranına OHM kanunu denir.
Potansiyel Farkı / Akım Şiddeti = Direnç V / İ = R
Örnek : Direnci 50 ohm olan bir iletkenin üzerinden 5 Amperlik akım geçerse potansiyel farkı ne olur.
Çözüm :
R = 50 i = 5 V =? V = R. i = 50. 5= 250 volt
Örnek : İki ucu arasındaki potansiyel farkı 220 Volt olan bir iletkenden 4 amperlik akım geçerse
a) Direnç ne kadar olur.
b) Güç ne kadar olur.
Çözüm :
a) R= V / i = 220 / 4 =55 Ohm
b) P = V. i = 220. 4 = 880 Watt

Dirençlerin Renk Kodları

Dirençlerin üzerinde renk bantları bulunur. Direnç üzerindeki renkler yada bantlar direncin değerini gösterir. Soldan sağa doğru birinci renk sayının birinci rakamını ikinci renk ikinci rakamı üçüncü renk çarpan yada üslü sayıyı veriri. Dördüncü renk ise tolerans yada hata yüzdesini verir.

Elektrik yüklerinin devre içinde akışı pil (üreteç) ile sağlanır. Pilin iki kutbu arasındaki potansiyel farkı ne kadar büyük olursa elektrik akımı da o kadar fazla olur.
-Seri devrelerde akım:

Seri ve paralel bağlı pillerden oluşan düzeneğe batarya adı verilir.
Bir pulun negatif kutbunun, ikinci pilin pozitif kutbuna gelecek biçimde bağlanmasına, seri bağlama adı verilir.

Üç pilin seri olarak bağlanması.

Seri devrelere bağlanan pil sayısı artarsa ampulün parlaklığı da artar. Seri devrenin her yerinden geçen akım şiddeti aynıdır.
-Paralel devrelerde akım:

Birden fazla pilin pozitif kutuplarının birbiriyle, negatif kutuplarında birbiriyle bağlanmasına, paralel bağlama adı verilir. Piller paralel bağlandığında devrenin potansiyelinde bir değişme olmaz. Potansiyeli değişmeyince devrenin akım şiddeti de değişmez.

Bazı durumlarda aynı devre içinde hem seri hem de paralel bağlama yapılabilir. Bu biçimde yapılan bağlamaya, karışık bağlama adı verilir.
Özdeş ampuller seri bağlandığında hepsi aynı parlaklıkta ışık verir. Ampullerden biri devreden çıkartılırsa tümü söner. Paralel bağlı ampuller özdeşse hepsinin parlaklığı aynı olur. Ampullerden biri çıkartıldığında diğer ampullerin ışık vermesi sürer. Işık veren ampullerin parlaklığı artar. Karışık bağlamada ise paralel kollardaki ampuller aynı parlaklıkta ışık verir. Ana koldaki paralel kollardakinden daha parlaktır.

       Kaynakçalar

google.com   <http://www.hayatnotu.com/seri-ve-pararel-devre-baglantilari-deneyi-teknoloji-ve-tasarim-dersi.html> (10 Nisan 2012)

google.com     Pillerin (üreteçlerin) Seri ve Paralel Bağlanması< http://www.fen1.com/etkinlik-canlandirmalari/47-pillerin-erin-seri-ve-paralel-bamas > (10 nisan 2012)

googleçcom    <http://ismailerezilkogretim.blogcu.com/seri-ve-paralel-baglama-7-sinif/9384049#> (9 nisan 2012)

google.com   <http://odevistan.blogcu.com/elektrik-akimi-nedir-7-sinif/9361102> ( 9 nisan 2012)

google.com   <http://www.dailymotion.com/video/xhhdtz_elektroskop-dokunma-ile-elektriklenme-www-fizikbilgisi-com_school> (8nisan 2012)

meb- besinci baskı <fen ve teknoloji öğretim kitabı 7.sınıf 3.ünite> ( 9 nisan 2012)

meb- besinci baskı <fen ve teknoloji çalışma kitabı 7.sınıf 3.ünite> ( 5 nisan 2012)